Urząd Komisji Nadzoru Finansowego złagodził wytyczne dotyczące kryteriów jakie kredytodawcy powinni stosować przy badaniu zdolności kredytowej osób ubiegających się o kredyt czy pożyczkę. Tym samym szersza grupa osób będzie miała możliwość zaciągnięcia zobowiązania, więcej osób skorzysta też z korzystniejszych warunków finansowania.
Przepisy nakładają na pożyczkodawców obowiązek badania zdolności kredytowej ich klientów. Jest to w interesie obu stron – banki i firmy pożyczkowe mniej ryzykują, pożyczając pieniądze osobom, które zostały sprawdzone pod kątem możliwości zwrotu zobowiązania, a z kolei klienci, dobrze wypadający w oczach kredytodawców, mają szansę na uzyskanie finansowania na korzystnych warunkach. Wszystko to służy stabilności sektora finansowego, wspiera rozwój gospodarczy.
Zalecenia nadzoru finansowego
Komisja Nadzoru Finansowego bacznie obserwuje rynek finansowy, zmiany zachodzące w gospodarce i co pewien czas wydaje rekomendacje będące wskazówkami co do zasad badania zdolności kredytowej, ustalania warunków finansowania. W piśmie skierowanym do prezesów banków oraz dyrektorów oddziałów instytucji kredytowych z 24 lutego 2022 r. organ nadzoru zalecił, żeby w procesie oceny zdolności kredytowej wszystkie banki przyjmowały minimalną zmianę poziomu stopy procentowej o 5 p.p.
Inaczej mówiąc, udzielając kredytu o zmiennej stopie procentowej, należało uwzględnić możliwość wzrostu poziomu stóp procentowych o taką właśnie wartość i sprawdzić, czy przy takim wariancie potencjalny kredytobiorca będzie miał zdolność kredytową, będzie mógł spłacać raty.
Pożyczkodawcy zastosowali się do zaleceń KNF, co odbiło się na liczbie udzielanych kredytów, zwłaszcza tych hipotecznych przeznaczonych na zakup nieruchomości. Dane Biura Informacji Kredytowej ze stycznia 2023 r. pokazują, że udzielono ich o ponad połowę mniej niż przed rokiem. Miało to oczywiście wpływ na działania deweloperów, którzy, nie mając pewności, czy będą komu mieli sprzedać mieszkania, wstrzymywali się z rozpoczynaniem nowych inwestycji. Dlatego pod koniec 2022 r. coraz głośniejsze były głosy, że konieczne jest poluzowanie rygorów, gdyż ryzyko dalszego znacznego wzrostu inflacji jest dużo niższe niż przed rokiem.
Mniejsze rygory
UKNF zapewniał, że sytuacja jest monitorowana, rozważane są różne scenariusze i stosowne decyzje zostaną podjęte w odpowiednim momencie. Stało się tak 7 lutego 2023 r., kiedy to Urząd wysłał do banków i firm pożyczkowych najnowsze wytyczne.
Stwierdzono w nich, że prawdopodobieństwo znacznego wzrostu stóp procentowych można obecnie ocenić jako niższe niż przed rokiem. Istotnym czynnikiem wpływającym na tę ocenę jest ograniczenie wzrostu gospodarczego w Polsce oraz w gospodarce europejskiej. Osłabienie koniunktury oddziałuje w kierunku obniżenia poziomu inflacji, przy czym powrót do celu inflacyjnego NBP będzie miał zapewne charakter stopniowy.
W związku z ustabilizowaniem poziomu stóp procentowych i obniżeniem prawdopodobieństwa ich wzrostu oraz dobrym stanem portfeli kredytów mieszkaniowych uznano, że nie ma już potrzeby zaostrzenia kryteriów oceny zdolności kredytowej, możliwy jest powrót do ogólnych zasad.
Zalecana jednak ostrożność
Zaznaczono przy tym, że kredytodawcy powinni z rozwagą podchodzić do kwestii ustalania procentowego spadku bufora dochodowego, wskazanego w Rekomendacji S, w stosunku do aktualnego jego poziomu oraz do określania kosztów utrzymania gospodarstwa domowego przyjmowanych w procesie oceny zdolności kredytowej. Wynika to z faktu, że inflacja utrzymuje się na wysokim poziomie, widoczne jest też osłabienie dynamiki aktywności gospodarczej, co może mieć odzwierciedlenie w obniżeniu dochodu będącego do dyspozycji gospodarstw domowych – poprzez wzrost kosztów utrzymania lub poprzez zmniejszenie poziomu ich przychodów. Dlatego UKNF zaleca, by z kredyty mieszkaniowe, których jedną z cech jest ich długotrwały charakter, były oferowane z rozwagą.
Zgodnie z zapisami obowiązującej Rekomendacji S minimalną zmianą stopy procentowej, jaka powinna być przyjmowana w procesie oceny zdolności kredytowej przy udzielaniu kredytów oprocentowanych zmienną i okresowo stałą stopą procentową jest 2,5 p.p. Nadzór finansowy nieustannie podkreśla, że sugerowany poziom powinien podlegać weryfikacji i ewentualnej redefinicji przez bank, być zróżnicowany ze względu na rozpoznawane czynniki ryzyka, a także pod kątem charakterystyki konkretnego produktu.
Obowiązek stosowania bufora nie dotyczy kredytów mieszkaniowych o oprocentowaniu ustalonym w umowie kredytowej na cały okres kredytowania. Najniższy minimalny poziom bufora tj. 2,5 p.p. powinien mieć zastosowanie dla kredytów opartych na tymczasowo stałej stopie procentowej. W przypadku kredytów oprocentowanych zmienną stopą procentową powinien zostać zastosowany adekwatnie wyższy poziom bufora.
UKNF będzie nadal monitorował zachowania banków w zakresie badania zdolności kredytowej oraz ustalania warunków finansowania i w razie potrzeby podejmie niezbędne.
