Według szacunków rządu ok. 2 mln Polaków ze względu na coraz wyższą inflację może mieć problem ze spłatą zaciągniętych kredytów. Stąd pomysł wakacji kredytowych, finansowe wzmocnienie Funduszu Wsparcia Kredytobiorców oraz poszukiwanie nowego, korzystniejszego dla kredytobiorców, wskaźnika oprocentowania kredytów. Przedstawiamy pakiet przygotowanych rozwiązań.
Rosnąca inflacja sprawia, że Rada Polityki Pieniężnej sukcesywnie podnosi stopy procentowe, co przekłada się na coraz wyższe raty kredytów ze zmienną stopą procentową. Są one coraz większym obciążeniem dla kredytobiorców, zwłaszcza tych, którzy zaciągnęli zobowiązanie w ostatnich miesiącach i na dodatek zapożyczyli się na kwotę bliską ich zdolności kredytowej. Rząd przygotował pakiet rozwiązań, które mają sprzyjać stabilności na rynku kredytów.
Ostrzeżenie bankowców
Najwięcej emocji wzbudziły wakacje kredytowe, czyli możliwość przesunięcia kilku rat na koniec okresu kredytowania. Związek Banków Polskich wystosował do premiera i Komitetu Stabilności Finansowej pisma, w których zwrócił uwagę, że wprowadzenie wakacji kredytowych dla wszystkich, bez zastosowania kryterium dochodowego, stoi w kontrze do działań antyinflacyjnych rządu i polityki pieniężnej NBP oraz osłabia „dyscyplinę płatniczą i promuje zjawisko hazardu moralnego i pokusy nadużycia”. Podkreślono też, że taka propozycja będzie dużym obciążeniem dla sektora finansowego, zwłaszcza banków hipotecznych, który może stracić możliwość finansowania gospodarki.
Mimo tego stanowiska i poprawek zgłoszonych przez senatorów, sejmowa większość przegłosowała powszechne wakacje kredytowe, a prezydent je podpisał. Przepisy wejdą w życie 28 lipca 2022 r.
Wakacje kredytowe
Wakacje kredytowe mogą dotyczyć jednego kredytu hipotecznego w złotych polskich zaciągniętego na zakup nieruchomości w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych (nie dotyczy więc zakupu mieszkań w celach inwestycyjnych, np. na wynajem). Można z nich skorzystać mając umowę kredytową podpisaną przed 1 lipca 2022 r. z terminem zakończenia spłaty co najmniej 6 miesięcy po tej dacie.
Uchwalona ustawa dopuszcza możliwość nie zapłacenia przez kredytobiorcę dwóch rat w III i IV kwartale bieżącego roku oraz po jednej w każdym z czterech kwartałów roku 2023.
Korzystając z wakacji kredytowych nie trzeba płacić części kapitałowej, jak i odsetkowej raty kredytu. Nie zapłacone w terminie raty zostaną przesunięte na koniec okresu kredytowania bez naliczenia przez kredytodawcę żadnych dodatkowych odsetek.
Warunkiem skorzystania z tej możliwości jest złożenie do banku, który udzielił kredytu stosownego wniosku. Pismo można przekazać pisemnie, poprzez e-mail, jak i w bankowości elektronicznej (jeśli bank udostępnia taką możliwość). Trzeba to zrobić przed datą płatności raty, która ma zostać zawieszona. W treści musi się znaleźć wskazanie kredytodawcy i kredytobiorcy oraz łączącej ich umowy, określenie wnioskowanego okresu/okresów zawieszenia spłaty oraz oświadczenie, że wniosek dotyczy nieruchomości przeznaczonej na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych. Konieczne jest też dopisanie klauzuli: “Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.
W ciągu 21 dni kredytodawca powinien potwierdzić otrzymanie wniosku i poinformować klienta o opłatach związanych z ubezpieczeniem kredytu.
Fundusz Wsparcia Kredytobiorców
Kolejną formą pomocy kredytobiorcom w trudnej sytuacji finansowej jest istniejący od 2015 r. Fundusz Wsparcia Kredytobiorców. Nowelizacja związanych z nim przepisów oznacza dodatkowe środki na jego funkcjonowanie oraz uproszczenie procedur ubiegania się o pomoc (wnioski o pomoc w spłacie zobowiązania można składać elektronicznie).
Kredytobiorca może otrzymywać wsparcie z Funduszu przez 36 miesięcy jeśli udział kosztów obsługi zobowiązania w jego miesięcznych dochodach przekracza 50%. Otrzymane pieniądze trzeba oddać w ciągu 12 lat.
Ponadto część wsparcia może zostać umorzona. Aby było to możliwe, konieczna jest terminowa spłata pierwszych 100 rat pożyczki z FWK. Przy maksymalnej kwocie wsparcia (2 tys. zł przez 36 miesięcy) po terminowej spłacie 100 rat po 500 zł (to maksymalna kwota miesięcznego zwrotu) kolejne 44 raty wynoszące w sumie 22 tys. zł zostaną umorzone.
Nowy wskaźnik oprocentowania kredytów
Przyjęte przepisy przewidują, że zostanie zlikwidowany WIBOR, który ma zostać zastąpiony przez nowy wskaźnik. W połowie lipca prace nad jego stworzenie rozpoczęła Narodowa Grupa Robocza z udziałem przedstawicieli m.in. Ministerstwa Finansów, Narodowego Banku Polskiego, Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Polskiego Funduszu Rozwoju, Banku Gospodarstwa Krajowego oraz banków komercyjnych, banków zrzeszających banki spółdzielcze, towarzystw funduszy inwestycyjnych oraz organizacji branżowych zrzeszających instytucje rynku finansowego.
Rząd chce, by nowy wskaźnik obowiązywał od stycznia 2023 r., zdaniem ekspertów to nierealne, a przynajmniej niewskazane. Wskazują, że w krajach, gdzie przeprowadzono już zmiany wskaźników dotyczących ustalania oprocentowania kredytów, trwało to kilka lat, związane było z wieloma analizami i testami.
Według szacunków rządu korzystniejsze zasady ustalania oprocentowania kredytów pozwolą kredytobiorcom zaoszczędzić każdego roku około 1 mld zł. Ekonomiści wskazują, że trudno ku temu wskazać podstawy, a wprowadzanie w pośpiechu nowego wskaźnika będzie oznaczało wiele kłopotów technicznych, brak zrozumienia zasad jego ustalania.
Odpowiedzialność za własne finanse
Powszechne wakacje kredytowe nie wydają się najlepszym pomysłem. Dla części kredytobiorców nie będą one formą pomocy, lecz sposobem na obniżenie kosztów kredytowania. Zaoszczędzone pieniądze powinny zostać przeznaczone na stworzenie poduszki finansowej na nieprzewidziane sytuacje (jeśli ktoś jej nie posiada) lub na nadpłatę kredytu, by obniżyć koszty obsługi zobowiązania.
Pozytywnie należy natomiast ocenić uproszczenie procedur ubiegania się o wsparcie z FWK. Wzrost zainteresowania pomocą z Funduszu widać już było w maju. O ile w całym 2021 r. pomoc otrzymało 125 kredytobiorców, o tyle tylko w maju br. było ich już 968. W tej sytuacji finansowe wzmocnienie Funduszu jest jak najbardziej wskazane.
Oferowana pomoc dla kredytobiorców nie zmienia faktu, że zaciągnięcie każdego zobowiązania powinno być poprzedzone wnikliwą analizą własnych finansowych, każda umowa kredytowa winna być podpisywana z pełną świadomością przyjmowanych na siebie obowiązków.
