Od 1 stycznia 2024 r. poszerzyły się kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego. Odtąd jej nadzorem objęte są także firmy pożyczkowe, które muszą składać Komisji okresowe sprawozdania ze swojej działalności, a ta może je karać za nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów, nie wdrażanie zaleceń.
Przemiany gospodarcze przełomu XX i XXI wieku przyniosły bardzo szybki rozwój usług finansowych. Jednym z najdynamiczniej rozwijających się sektorów tej branży były firmy pożyczkowe. Rywalizacja między pożyczkodawcami doprowadziła do uproszczenia procedur, wdrożenia technologii, które pozwalają pożyczać pieniądze szybko, z formalnościami ograniczonymi do minimum, także online. Rozwój rynku sprawił, że konieczne było jego uregulowanie. Najpierw wdrożono obowiązek spełnienia przez firmy pożyczkowe określonych wymogów, a obecnie zostały one objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Jej zadaniem jest dbanie o stabilność rynku finansowego i przejrzyste reguły jego funkcjonowania.
Tylko kwestie formalne
Skutkiem ubocznym szybkiego rozwoju sektora pożyczkowego było pojawienie się nieuczciwych podmiotów, które wykorzystując trudną sytuację finansową klientów umożliwiały szybkie pożyczenie pieniędzy, ale na bardzo niekorzystnych warunkach, stosowały drakońskie metody windykacji. Porządkowanie rynku postępowało powoli, uchwalono ustawę o kredycie konsumenckim, wypracowano kodeks dobrych praktyk firm windykacyjnych, powstał Rejestr Firm Pożyczkowych, w którym znajdowali się pożyczkodawcy deklarujący uczciwe i etyczne działanie.
Wedle przepisów obowiązujących do końca 2023 r. kompetencje KNF wobec firm pożyczkowych ograniczały się do sprawdzenia, czy spełniają wymogi formalne dotyczące prowadzenia działalności pożyczkowej. Mówiły one o konieczności zachowania określonej formy prawnej, posiadania kapitału zakładowego w wymaganej wysokości oraz odpowiedniego składu zarządu. Wypełnienie wymagań oznaczało uzyskanie wpisu do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez KNF.
Fakt, że firma się w nim znajdowała nie świadczył jednak, że działa uczciwie, rzetelnie informuje klientów o wszystkich aspektach udzielanych zobowiązań.
Pełny nadzór i kontrola
Od 1 stycznia 2024 r. weszły w życie przepisy, które nie tylko zaostrzyły kryteria pozwalające na prowadzenie działalności pożyczkowej, ale i wprowadziły obowiązek składania do Komisji Nadzoru Finansowego okresowych sprawozdań dotyczących udzielanych kredytów konsumenckich
Wymagane jest, by Komisja była informowana m.in. o liczbie udzielonych pożyczek, ich wartości, strukturze terminowej i walutowej oraz opóźnieniach w spłatach i liczbie klientów, którzy zaciągnęli pożyczki. Pożyczkodawcy muszą także raportować przychody uzyskane z udzielania kredytu konsumenckiego, z wyszczególnieniem przychodów z tytułu pozaodsetkowych kosztów kredytu oraz przekazywać bilans zawierający wskazanie źródeł finansowania działalności w zakresie udzielania kredytów konsumenckich. Obowiązek informacyjny obejmuje również dane o osobach pełniących funkcje członka zarządu, rady nadzorczej i prokurenta pod kątem spełniania przez nie wymagań w zakresie niekaralności.
Komisja ma prawo nakładać kary finansowe na firmy pożyczkowe (do 15 mln zł) i osoby nimi zarządzające (do 150 tys. zł), które nie wypełniają obowiązków informacyjnych, realizują je w niewłaściwy sposób lub nie stosują się do otrzymanych zaleceń. Jeśli środki dyscyplinujące nie spowodują usunięcia uchybień, Komisja może usunąć dany podmiot z Rejestru Instytucji Pożyczkowych, co jest równoznaczne z pozbawieniem go prawa do legalnej działalności w Polsce.
Rejestr Instytucji Pożyczkowych
W Rejestrze Pośredników Kredytowych i Instytucji Pożyczkowych (taka jest pełna nazwa) znajdują się wszystkie firmy zajmujące się legalnie pożyczaniem pieniędzy osobom indywidualnym i firmom oraz pośredniczeniem między pożyczkodawcami a klientami. Nie ma znaczenie, czy chodzi o pożyczki krótkoterminowe (popularne „chwilówki), czy długoterminowe (np. zakupy na raty), czy działalność prowadzona jest w punktach stacjonarnych czy online.
W Rejestrze podana jest nazwa firmy, jej adres, numer w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz Numer Identyfikacji Podatkowej (NIP) a także numer wpisu do Rejestru. Może z niego skorzystać każdy, wystarczy podanie nazwy interesującego nas podmiotu lub jego NIP-u.
Nadzór nie zwalnia z rozważnego działania
Fakt, że Komisja Nadzoru Finansowego dysponuje szerokimi kompetencjami wobec firm pożyczkowych nie zwalnia nas, konsumentów, z zachowania rozwagi. Przed zaciągnięciem każdego zobowiązania należy sprawdzić ofertę rynkową, a po wybraniu tej, która wydaje nam się najodpowiedniejsza, spojrzeć na opinie internautów na temat oferującej ją firmy pożyczkowej. Lepiej nie korzystać z propozycji firm proponujących szybkie pożyczki dla każdego w ogłoszeniach rozwieszanych na słupach, płotach itp., których nie ma we wspomnianym Rejestrze.
Warto też wiedzieć, co zrobić napotykając problemy w kontaktach z pożyczkodawcami. W tego typu sporach należy zwrócić się o pomoc do Rzecznika Finansowego, którego zadaniem jest rozstrzyganie indywidualnych sporów między klientami a instytucjami finansowymi. Jeśli zagadnienie ma formę działań naruszających interes innych osób, wskazane jest zainteresowanie sprawą Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który może zweryfikować, czy dana firma nie stosuje nieuczciwych praktyk. Gdyby doszedł do takiego wniosku, to ma prawo wydać ostrzeżenie konsumenckie i opublikować je na stronie internetowej UOKiK-u a zakwestionowane zapisy z umowy umieścić w rejestrze klauzul niedozwolonych.
