Wierzyciel ma prawo dochodzić swojej należności od dłużnika. Musi to jednak robić w sposób zgodny z przepisami, z poszanowaniem godności kontrahenta. Nie ma znaczenia, czy robi to samodzielnie, czy wynajmuje w tym celu firmę windykacyjną. Warto znać reguły określające postępowanie windykatora wobec dłużnika.
Nie ulega wątpliwości, że trzeba spłacać wszystkie swoje zobowiązania. Najlepiej, by robić to rzetelnie i terminowo. Może się jednak zdarzyć, że z różnych przyczyn nie będziemy się mogli z tego wywiązać. Wielokrotnie już pisaliśmy, że w takiej sytuacji trzeba podjąć rozmowy z wierzycielem, szukać rozwiązania satysfakcjonującego obie strony. Udawanie, że nic się nie stało, brak reakcji na telefony czy listy z przypomnieniami o zaległości, nie jest właściwym sposobem postępowania. Prowadzi do narastania zadłużenia i podjęcia przez wierzyciela coraz bardziej stanowczych działań windykacyjnych, których zwieńczeniem może być nieprzyjemna i kosztowna egzekucja komornicza.
Windykacja i windykator
Zacznijmy od wyjaśnienia pojęć windykacja i windykator, które będą się w tym tekście nieustannie pojawiały.
Windykacja zajmuje się dochodzeniem wymagalnych (termin płatności minął) wierzytelności. Za pomocą dostępnych środków oraz w ramach obowiązujących przepisów prawnych niezbędne czynności może wykonywać sam wierzyciel, jak i wynajęta przez niego firma. Zaznaczmy, że wierzyciel nie ma obowiązku informowania dłużnika o zamiarze przekazania jego sprawy firmie windykacyjnej.
Windykator to pracownik lub inna osoba upoważniona przez firmę do wykonywania czynności windykacyjnych na rzecz i w imieniu tego przedsiębiorstwa, w celu odzyskania istniejącego długu od dłużnika. Celem windykatora jest ustalenie wysokości zobowiązania, ocena możliwości jego spłaty, porozumienie z dłużnikiem w zakresie warunków zapłaty. Na każdym etapie procesu windykacji windykator powinien doradzać i rekomendować wierzycielowi podjęcie konkretnych kroków w celu uzyskania zapłaty. Na jego życzenie może pewne działania zintensyfikować, a inne pominąć.
Choć nie ma osobnych przepisów regulujących postępowanie windykacyjne, to w wielu ustawach, np. o ochronie danych osobowych, o ochronie konkurencji i konsumentów, o swobodzie działalności gospodarczej, kodeksie cywilnym czy kodeksie karnym, określone są ramy działania windykatora, w których musi się poruszać, by jego działania zostały uznane za legalne i etyczne.
Komornik i egzekucja komornicza
Komornik i egzekucja komornicza to zupełnie odrębne zagadnienia. Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, jego uprawnienia określone są szczegółowo w ustawach komorniczych i kodeksie postępowania cywilnego. Wykonuje swoje obowiązki na podstawie wyroków i postanowień sądu, który wydał je na wniosek wierzyciela.
Egzekucja komornicza to wszelkie działania podejmowane przez komornika w celu zrealizowania postanowienia sądu, które zmierzają do wyegzekwowania długu.
Windykacja polubowna
Czynności windykatora mają na celu dobrowolną spłatę długu prze dłużnika bez interwencji sądu i dlatego w odniesieniu do nich mówimy o windykacji polubownej. W jej trakcie windykator może kontaktować się z dłużnikiem na różne sposoby (telefon, sms, e-mail, pisma z wezwaniem do zapłaty), ma także prawo złożyć mu wizytę osobistą. Trzeba przy tym zaznaczyć, że kontakty winny się odbywać w określonych porach (w dni powszednie od poniedziałku do piątku od 07:00 do 21:00, a w soboty od 08:00 do 20:00), chyba że dłużnik wyraźnie poprosi, by były w innym czasie. Kontakt nie powinien być uporczywy, jego częstotliwość nie powinna wybiegać poza racjonalny zakres działań niezbędnych do odzyskania długu.
Rolą windykatora jest także negocjowanie warunków spłaty, informowanie dłużnika o dalszych czynnościach i konsekwencjach braku spłaty zadłużenia. Nie może przy tym w żaden sposób okłamywać dłużnika, zastraszać go, informować o jego kłopotach finansowych najbliższych czy sąsiadów. Krótko mówiąc, windykator winien działać taktownie i dyskretnie.
Wezwanie do zapłaty
Kiedy nie skutkują przypomnienia o przeterminowanej należności, wierzyciel (lub działająca w jego imieniu firma windykacyjna) z pewnością wyśle wezwanie do zapłaty. Powinno ono zawierać co najmniej następujące elementy:
· miejscowość i datę sporządzenia,
· nadawcę, jego nazwę i adres,
· dane wierzyciela,
· informację o terminie płatności,
· numer faktury, której dotyczy płatność,
· kwotę pozostałą do zapłaty,
· informację o naliczonych odsetkach i kosztach dodatkowych,
· planowanych krokach w przypadku braku zapłaty,
· dane potrzebne do przelewu lub informację, gdzie można je znaleźć,
· kontakt do osoby, z którą można wyjaśnić kwestię należności,
· podpis przedstawiciela firmy, odpowiadającego za wysłanie przypomnienia.
Po otrzymania wezwania należy podjąć współpracę z windykatorem, negocjować harmonogram spłaty długu. Firmom zależy na szybkiej spłacie długu, są gotowe do rozmowy i zaproponowania korzystnych warunków spłaty, w tym np. rozłożenia płatności na raty.
Windykacja sądowa
Gdy windykacja polubowna nie przyniesie rezultatów, wierzyciel może rozpocząć windykację sądową. Rządzi się ona konkretnymi regułami, opisanymi głównie w kodeksie cywilnym i kodeksie postępowania cywilnego. Jej celem jest uzyskanie sądowego dokumentu (nakazu, wyroku), na podstawie którego wierzytelność będzie egzekwowana przez komornika sądowego. Wśród jego uprawnień, których nie ma windykator, jest m.in. zajęcie ruchomości i nieruchomości, z wyjątkiem tych wyłączonych prawnie spod egzekucji, a także rachunku bankowego i wynagrodzenia.
Na etapie sądowym pojawiają się dodatkowe koszty obciążające dłużnika, a odzyskiwanie długu ma charakter przymusowy.
Wpis do rejestru dłużników
Jednym ze skutków niezapłacenia należności może być wpis do rejestru dłużników prowadzonego przez Biuro Informacji Gospodarczej (w Polsce działa kilka tego typu firm). Umieszczenie w nim danych dłużnika oznacza, że będą one widoczne dla wszystkich podmiotów współpracujących z danym BIG-iem, np. banki, firmy leasingowe, faktoringowe, telekomunikacyjne, dostawcy Internetu czy telewizji. Oczywiste jest, że żaden z nich nie będzie chciał podpisać żadnej umowy z osobą/firmą posiadającą zadłużenie.
Dług może wpisać do BIG-u każdy wierzyciel, niezależnie od tego czy jest konsumentem, przedsiębiorcą czy organem samorządowym lub państwowym, który posiada przeterminowane należności (termin płatności już upłynął). Zasady wpisu są obwarowane terminami zwłoki (opóźnienia, które powstało z winy dłużnika), kwotami oraz obowiązkiem poinformowania dłużnika o zamiarze dokonania takiego wpisu. Za publikowanie informacji niezgodnych ze stanem faktycznym grożą surowe kary.
Kilka uwag praktycznych
Trzeba pamiętać, że odwlekanie zawarcia porozumienia co do spłaty długu powoduje narastanie karnych odsetek, a w przypadku skierowania sprawy na drogę sądową pojawią się dodatkowe, wysokie koszty, które obciążają dłużnika.
W sytuacji, gdy zbliża się termin przedawnienia roszczenia, widać pogarszającą się sytuację dłużnika lub jego działania mające na celu pozbycie się majątku, firma windykacyjna może rekomendować wierzycielowi, jak najszybsze wniesienie sprawy do sądu bez wyczerpania wszystkich możliwości jakie daje windykacja polubowna.
Giełda wierzytelności
Warto wiedzieć, że istnieją giełdy wierzytelności i długów. Są to platformy zawierające zestawienia informacji gospodarczych na temat wierzytelności niewymagalnych (przed upływem terminu płatności) oraz wymagalnych (po upływie terminu płatności).
Przedsiębiorcy korzystający z giełd mogą sprzedawać i kupować wierzytelności oraz korzystać z dodatkowych funkcji wspierających zarządzanie należnościami. Możliwe jest więc, że o zapłatę za towar czy usługę upomni się nie ten, z kim podpisywaliśmy umowę, lecz firma, która kupiła nasze zobowiązanie. Jeśli nie kwestionujemy faktu istnienia należności, to trzeba ją jak najszybciej zapłacić, by nie narazić się na działania windykacyjne, a może nawet egzekucję komorniczą.
