Niskie stopy procentowe przekładają się na niewielkie odsetki od zaciągniętego kredytu, a więc koszty obsługi zobowiązania nie obciążają zbytnio domowego budżetu kredytobiorcy. Naturalne jest, że w takiej sytuacji rośnie liczba chętnych do sfinansowania swoich planów i marzeń na kredyt. Przy zobowiązaniach krótkoterminowych na niewielkie kwoty ze stałym oprocentowaniem nie rodzi to większych zagrożeń dla stabilności systemu finansowego, gdyż kłopoty mogą dotknąć pojedynczych klientów i być związane z ich indywidualną sytuacją życiową.
Kłopoty ze zmiennym oprocentowaniem
Sytuacja komplikuje się w przypadku kredytów długoterminowych ze zmiennym oprocentowaniem. W ich przypadku , gdy zmieni się sytuacja na rynkach finansowych i stopy procentowe zaczną rosnąć, ich śladem podążą comiesięczne raty. Może to być szczególnie niebezpieczne w przypadku kredytów hipotecznych opiewających często na kwoty liczone w setkach tysięcy złotych. Kłopoty z ich spłatą mogą dotyczyć wielu kredytobiorców, co może mieć wpływ na sytuację poszczególnych instytucji finansowych, a nawet całego systemu bankowego.
Dlatego istnieją przepisy zobowiązujące banki do informowania klientów o ryzyku stopy procentowej. Rekomendacja T mówi, że kredytodawca powinien uzyskać oświadczenie klienta, iż ten ma świadomość ryzyka dotyczącego kredytu ze zmiennym oprocentowaniem. Natomiast Rekomendacja S wymaga podpisania przez kredytobiorcę oświadczenia, że został poinformowany o ryzyku stopy procentowej i wie jakie wiążą się z tym konsekwencje.
Warto wiedzieć, że zgodnie z drugą ze wspomnianych rekomendacji banki powinny posiadać w ofercie kredytów zabezpieczonych hipotecznie na nieruchomościach mieszkalnych dla klientów detalicznych zobowiązania oprocentowane stałą stopą procentową lub okresowo stałą stopą procentową.
Wymagania KNF
Komisja Nadzoru Finansowego wymaga, aby banki informowały klientów w jasny i przejrzysty sposób o ofercie kredytów z okresowo stałą stopą procentową i przedstawiały ich specyfikę, w tym wady i zalety oraz umożliwiały zmianę formuły oprocentowania ze zmiennej stopy procentowej na stałą lub okresowo stałą.
Kredyty stałoprocentowe eliminują ryzyko wynikające ze wzrostu stóp procentowych, z kolei kredyty okresowo stałoprocentowe eliminują je tylko na określony czas, potem kredyt jest zamieniany na zmiennoprocentowy lub ewentualnie istnieje możliwość przedłużenia okresu stałego oprocentowania. W tym wariancie trzeba się liczyć z możliwością skokowego wzrostu wysokości raty po zakończeniu okresu stałego oprocentowania (na ogół wynosi on 5 lat), gdyż warunki finansowania muszą być dopasowane do aktualnej sytuacji na rynkach finansowych.
Różne ryzyka
Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w publikacji „Ryzyko stopy procentowej dla klientów instytucji finansowych, czyli co trzeba wiedzieć korzystając z kredytów i depozytów” zwraca uwagę, że z punktu widzenia banku kredyt o zmiennym oprocentowaniu niesie za sobą znacznie mniejsze ryzyko wynikające ze zmiany stóp procentowych niż dla klienta. Oprocentowanie jest ustalone tylko na określony okres, po którym jest dopasowywane do aktualnych warunków rynkowych. Tymczasem dochód klienta nie zmienia się wraz ze zmianami stóp procentowych, w razie ich podwyżki kredytobiorca będzie płacił wyższą ratę dysponując takimi samymi zasobami finansowymi. Na dodatek jego możliwości zakupowe będą niższe, gdyż jednym z czynników skłaniających do podwyższenia stóp procentowych jest inflacja.
Tak więc kredyty o stałym oprocentowaniu są mniej ryzykowne dla klienta, przy czym najczęściej są one dostępne maksymalnie na 5 lat. Ze względu na zmienność stóp procentowych kredyty długoterminowe oferowane są jako zobowiązania zmiennoprocentowe; dla których oprocentowanie jest określone jako suma stawki bazowej, np. WIBOR 3M, oraz stałej marży (np. kredyty hipoteczne) oraz kredyty o oprocentowaniu administrowanym; czyli oprocentowaniu określanym decyzją Zarządu lub właściwego Komitetu. W ich przypadku nie jest z góry określone w jaki sposób zmiany zdefiniowanych czynników wpływają na modyfikację oprocentowania. Tego typu regulacje są często stosowane dla kredytów bez określonego terminu zapadalności, np. kart kredytowych czy limitów w rachunku bieżącym.
Uważna lektura umowy
Zgodnie z ustawami o kredycie konsumenckim, o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami, bank powinien przedstawić klientowi kompleksowe informacje na temat zaciąganego zobowiązania, w szczególności:
Przed zawarciem umowy kredytowej bezwzględnie trzeba ją spokojnie przeczytać i zapoznać się ze wszystkimi jej warunkami. W przypadku zobowiązań ze zmiennym oprocentowaniem szczególne znaczenie mają warunki jego zmiany. Warto wyjaśnić z doradcą kredytowym wszelkie niejasności i wątpliwości, by uniknąć przykrych niespodzianek w trakcie spłaty kredytu.
Kilka rad
Nigdy nie należy zaciągać zobowiązania z ratą na granicy możliwości finansowych, gdyż podwyższenie stóp procentowych będzie oznaczało jej wzrost, a to może oznaczać kłopoty dla domowego budżetu.
Naprawdę warto zrobić symulację raty kredytu przy różnych wysokościach oprocentowania, by upewnić się, że nawet przy wyższych stopach procentowych będziemy w stanie spłacać terminowo należności.
Nie zawsze niższe oprocentowanie oznacza korzystniejszy kredyt. Istotne są też różne dodatkowe wymagania, m.in. konieczność skorzystania z określonych produktów (np. rachunku bankowego, ubezpieczenia nieruchomości) czy zasady wcześniejszej spłaty kredytu.
Ubezpieczenie na życie do kredytu hipotecznego na ogół postrzegane jest jako dodatkowy, raczej niepotrzebny koszt. Tymczasem pozwala ono uzyskać lepsze warunków finansowania, a w razie śmierci kredytobiorcy zdejmuje z jego bliskich konieczność uregulowania całości lub części kwoty pozostałej do spłaty). Jest to więc rozwiązanie korzystne zarówno dla banku (stanowi dodatkowe zabezpieczenie, że kredyt zostanie spłacony), jak i dla klienta, nie powinno się go traktować jako uciążliwego obowiązku.
Podpisując wieloletnią umowę kredytową zawsze trzeba pamiętać o ewentualności zmiany sytuacji gospodarczej, która może przełożyć się na nasze dochody, jak i możliwości pogorszenia naszego stanu zdrowia, co może rzutować na osiągane dochody, czy pojawieniu się innych nieprzewidzianych sytuacji życiowych.
Krótko mówiąc, trzeba mierzyć siły na zamiary, zakładać możliwość ziszczenia się czarnego scenariusza i mieć świadomość, co można wówczas zrobić, by spłata kredytu przebiegała rzetelnie. Gdyby mimo wszystko pojawiły się kłopoty z terminowym regulowaniem rat, to bezwzględnie trzeba podjąć rozmowy z kredytodawcą i szukać rozwiązania możliwego do przyjęcia przez obie strony.
