Niniejszy tekst powstał po to, by rozwiać wątpliwości, wyjaśnić podstawowe pojęcia. Zawarta w nim wiedza pozwoli z większą swobodą poszukiwać atrakcyjnego kredytu gotówkowego, spokojnie przeanalizować umowę kredytu gotówkowego i wybrać najkorzystniejszą ofertę kredytu gotówkowego.

Kredyt gotówkowy, pożyczka, raty
W codziennym życiu nie zwracamy uwagi na rozróżnienie kredyt gotówkowy czy pożyczka gotówkowa. Obu tych pojęć używamy zamiennie. Mało kto wie, że według prawa kredyt gotówkowy jest czymś innym niż pożyczka gotówkowa i podpisanie umowy na jeden z tych produktów rodzi różne konsekwencje prawne.
Podstawowa różnica jest taka, że kredytów gotówkowych mogą udzielać banki. Zasady ich przyznawania określa ustawa prawo bankowe. Szczegółowe regulacje zawarte są w regulaminach bankowych i umowach kredytowych podpisywanych z klientami. Niezwykle ważne jest, że pożyczane pieniądze nie są własnością banku – pochodzą ze środków powierzonych mu przez innych klientów (np. w postaci lokat terminowych).
Umowa kredytu gotówkowego czy kredytu hipotecznego musi zawierać kilka obowiązkowych elementów, m.in. określenie okresu kredytowania, zasady spłaty zobowiązania (np. wysokość rat, terminy spłaty), „cenę” kredytu (wszelkie opłaty z nim związane, np. opłata przygotowawcza, oprocentowanie, prowizja bankowa, ubezpieczenie kredytu). Przepisy wymagają, by umowa kredytu gotówkowego czy kredytu hipotecznego została zawarta na piśmie i określała przeznaczenie pożyczanych środków, prowizje i opłaty związane z kredytem oraz zasady i datę zwrotu pieniędzy.
Pożyczek gotówkowych może natomiast udzielać każdy – zarówno osoba fizyczna, jak i firma. Ważne, by pożyczane pieniądze były własnością pożyczkodawcy. Zasady udzielania pożyczek reguluje kodeks cywilny.
Podpisanie umowy pożyczkowej i wypłata pieniędzy oznacza, że teraz to pożyczkobiorca jest ich właścicielem i może z nimi zrobić to, na co ma ochotę. Trzeba zaznaczyć, że możliwe jest udzielanie pożyczek bez umowy pisemnej (tylko w oparciu o umowę ustną. Wersja papierowa jest jednak zalecana, bo w razie rozbieżności co do zasad zwrotu pieniędzy będzie istotnym materiałem dowodowym w ewentualnym sporze sądowym) oraz bez określenia dokładnej daty jej zwrotu, bez określenia „wynagrodzenia” dla pożyczkodawcy.

Tyle „teoria”, która ma zastosowanie przede wszystkim przy pożyczkach od rodziny czy znajomych. Pożyczając pieniądze od osoby lub firmy, która zajmuje się tym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, to oczywiście sporządzona zostanie umowa pożyczki, ustalone zostaną terminy i zasady spłaty, naliczone zostaną opłaty za pożyczenie pieniędzy.
Zakup na raty dotyczy zawsze konkretnego sprzętu agd, rtv, komputerowego itp. Oferowany jest przez sklep sprzedający dany sprzęt w porozumieniu z konkretnym bankiem. Wszystkie formalności można załatwić bezpośrednio w sklepie, na ogół wystarczy oświadczenie o wysokości dochodów i okazanie dowodu tożsamości. Decyzja o przyznaniu finansowania podejmowana jest w ciągu kilku minut. Jest to możliwe, bo sklep i bank w pewnym sensie dzielą się ryzykiem, że kredyt ratalny nie zostanie spłacony. Zakładają jednak, że skoro klientowi zależy na posiadaniu konkretnego sprzętu, to będzie się starał rzetelnie wywiązywać ze spłacania rat, by nie utracić kupionego towaru.
Zakup na raty jest naprawdę atrakcyjny, gdy nie wiążą się z nim żadne dodatkowe koszty. Takie oferty zdarzają się jednak coraz rzadziej, na ogół przy okazji akcji wyprzedażowych czy promocji świątecznych. Na co dzień zakup ratalny oznacza – tak jak w przypadku kredytu gotówkowego – konieczność zapłacenia odsetek, prowizji bankowej, niekiedy także opłaty przygotowawczej czy ubezpieczenia.
Podpisując umowę kredytu ratalnego, warto zwrócić uwagę, czy promocyjne oprocentowanie nie obowiązuje tylko przez kilka pierwszych miesięcy, albo czy spóźnienie spłaty choćby jednej raty nie będzie oznaczało konieczności zapłaty „normalnego” oprocentowania za cały okres kredytowania.

Wiarygodności kredytowa
Każdy kto pożycza pieniądze chce zminimalizować ryzyko, że przekazane środki do niego nie wrócą. Dlatego na różne sposoby sprawdza potencjalnego kredytobiorcę, albo stosuje różne zabezpieczenia (np. ubezpieczenie kredytu gotówkowego, wpis do hipoteki w przypadku kredytu hipotecznego, wysoka prowizja czy opłata przygotowawcza, itp.). Ostateczna decyzja kredytowa zawsze odnosi się do konkretnego klienta.
Przede wszystkim sprawdzana jest wiarygodność kredytowa potencjalnego kredytobiorcy. W tym celu bank analizuje historię kredytową danej osoby. Czyni to w oparciu o zapisy we własnym systemie informatycznym (w przypadku „swojego” klienta) lub zasięgając informacji w Systemie Bankowy Rejestr (prowadzi go Związek Banków Polskich) oraz w Biurze Informacji Kredytowej. W BIK zgromadzone są informacje o wszystkich dotychczasowych pożyczkach i kredytach (w tym kartach kredytowych i limitach w koncie) danej osoby zaciągniętych w bankach i Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych. Dzięki tym zapisom można ocenić czy klient terminowo wywiązywał się ze spłaty wcześniejszych zobowiązań, jak reagował na ewentualne opóźnienia w spłacaniu kolejnych rat. Dane o kredycie, który był spłacany z kłopotami, przechowywane są nawet do 5 lat od momentu jego spłaty.

Historia zapisów w BIK przekłada się na ocenę punktową (tzw. scoring) danego kredytobiorcy. Łatwo zgadnąć, że im wyższa jest ta ocena, tym mniejsze ryzyko pożyczenia takiej osobie pieniędzy i może ona liczyć na atrakcyjniejsze warunki kredytu gotówkowego, kredytu hipotecznego czy wyższy limit karty kredytowej lub limit w koncie.
Czym innym jest sprawdzenie potencjalnego klienta w rejestrach Biura Informacji Gospodarczej. Tu gromadzone są informacje o wszelkich długach. Z BIG współpracuje ogromna rzesza przedsiębiorców (dostawców prądu, gazu, operatorów telekomunikacyjnych, dostawców internetu czy telewizji płatnej, różnych usług itp.), którzy wpisują do jego rejestrów swoich dłużników i sprawdzają potencjalnych kontrahentów, by ograniczyć ryzyko współpracy z nierzetelnymi.
Bywa, że dany podmiot zapomina o usunięciu dłużnika z BIG po spłacie długu. Warto więc przed złożeniem wniosku o kredyt gotówkowy sprawdzić swój status w BIG, by jak najlepiej wypaść podczas oceny wykonywanej przez kredytodawcę.

Zdolność kredytowa
Zdolność kredytowa to wskaźnik pozwalający kredytodawcy ocenić jak wysoką ratę miesięczną może płacić osoba ubiegająca się o kredyt gotówkowy czy kredyt hipoteczny. Dla określenia zdolności kredytowej porównuje się dochody potencjalnego kredytobiorcy (warto więc wykazać nie tylko te stałe, ale i okazjonalne, np. premie, zlecenia dodatkowe, itp.) z jego stałymi wydatkami (opłaty za prąd, gaz, telefon, czynsz, raty kredytowe, obsługa kart kredytowych) oraz kosztami utrzymania (kwota na żywność, odzież i inne wydatki). Każdy bank ma swoje zasady i swoje przeliczniki odnośnie szacowania kosztów utrzymania.
Na ogół banki wymagają udokumentowania dochodów z trzech ostatnich miesięcy. Można też oczywiście pokazać regularnie otrzymywane premie czy nagrody, otrzymywane zlecenia dodatkowe czy zawierane systematycznie umowy o dzieło.
Niekiedy banki przychylniej spoglądają na klientów, którzy wykażą, że kwota podana we wniosku o kredyt gotówkowy jest tylko częścią tego, co kredytobiorcy jest potrzebne na realizację określonego przedsięwzięcia (np. remont mieszkania), czy planowany zakup. Wykazanie „wkładu własnego” do kredytu gotówkowego pokazuje, że klient nie liczy tylko na wsparcie banku, ale już wcześniej myślał o realizacji swoich planów, starał się oszczędzać na dany cel.
Przymierzając się do wzięcia kredytu gotówkowego czy kredytu hipotecznego warto dokonać dokładnej analizy swoich zobowiązań kredytowych i – jeśli to możliwe – spłacić część z nich, zamknąć karty kredytowe, których nie używamy lub zmniejszyć limity na tych, których używamy. W ten sposób poprawimy swoją zdolność kredytową.
Porównując dochody kredytobiorcy z jego wydatkami bank ocenia, jak wysoką ratę miesięczną może „bezpiecznie” spłacać kredytobiorca. Uwzględniając wszelkie opłaty związane z kredytem gotówkowym czy kredytem hipotecznym oraz czas umowy kredytowej można łatwo określić maksymalną kwotę na jaką może opiewać umowa kredytowa.

Ocena atrakcyjności kredytu gotówkowego
Nie ma „idealnego” kredytu gotówkowego, takiego, który będzie atrakcyjny dla każdego kredytobiorcy, dopasowany do każdej sytuacji i adekwatny do każdej potrzeby kredytowej. Można jednak wskazać elementy, na które trzeba zwrócić uwagę, chcąc zaciągnąć kredyt gotówkowy. Kredytobiorcy sprzyja w tym względzie prawo, które określa jakie elementy powinny znaleźć się w ofercie kredytu gotówkowego. Jest więc możliwość, by szczegółowo przeanalizować propozycje kredytów gotówkowych różnych banków i wybrać ten najlepszy.

Umowa kredytu gotówkowego musi określać:
- opłatę przygotowawczą, nazywaną także opłatą za rozpatrzenie wniosku,
- wysokość oprocentowania,
- wysokość prowizji (jednorazowy koszt pobierany przez bank w chwili podpisywania umowy kredytu gotówkowego. Jej wysokość zależy na ogół od oceny ryzyka kredytowego przez bank lub strategii sprzedażowej banku),
- wysokość i zakres ewentualnego ubezpieczenia kredytu gotówkowego,
- wysokość Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO),
- całkowitą kwotę do spłaty.

Wielu klientów pyta przede wszystkim o wysokość oprocentowania kredytu gotówkowego. To błąd, bo niskie oprocentowanie kredytu gotówkowego bank może sobie rekompensować wysoką prowizją za udzielenie kredytu gotówkowego lub wymaganiem od kredytobiorcy różnego rodzaju zabezpieczeń (np. przystąpienia do umowy kredytu gotówkowego odpowiedniej liczby poręczycieli, wykupienie ubezpieczenia kredytu gotówkowego, itp.).
Możliwe też jest, że bank stosuje umiarkowane oprocentowanie kredytu gotówkowego, skalkulowaną na średnim poziomie rynkowym prowizję, ale wymaga od kredytobiorcy skorzystania z innych swoich produktów, np. rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (ROR), karty kredytowej, itp. Preferencyjne warunki korzystania z nich mogą przy tym obowiązywać tylko w początkowym okresie spłaty kredytu gotówkowego, albo być uzależnione od terminowej spłaty kolejnych rat kredytu gotówkowego. Minimalne spóźnienie w spłacie choćby jednej raty może oznaczać utratę warunków promocyjnych korzystania z oferty produktów dodatkowych.
Najlepszym narzędziem do porównania atrakcyjności kredytów gotówkowych jest podawana w procentach Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO). Zawarte są w niej wszelkie koszty związane z udzielanym kredytem gotówkowym. Im jest ona wyższa, tym kredyt jest „droższy”. Porównywanie RRSO ma sens tylko w przypadku kredytów zaciąganych na tę samą kwotę na ten sam okres, gdyż do jej obliczania uwzględniana jest także „cena” pieniądza w określonym czasie. Można też porównywać całkowitą kwotę kredytu, czyli sumę jaką będziemy musieli wpłacić do banku.
Uwaga: przy analizie atrakcyjności kredytu gotówkowego bezwzględnie trzeba pamiętać o wszelkich kosztach, które nie są związane bezpośrednio z kredytem gotówkowym, ale trzeba je ponieść, by uzyskać promocyjne warunki kredytu gotówkowego. Głównie chodzi o koszty prowadzenia rachunku ROR, karty kredytowej czy innych produktów bankowych.

Raty stałe czy malejące?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Zastanawiając się nad odpowiedzią na nie, trzeba wziąć pod uwagę swoją aktualną sytuację materialną, perspektywy jej zmiany w przyszłości. Jeśli są przesłanki do obaw, że może się ona pogorszyć, to lepiej zdecydować się na kredyt gotówkowy z ratami malejącymi, by jak najszybciej „uciekać” ze spłatą kapitału.
Wybór stałych rat kredytu gotówkowego oznacza oddawanie kredytodawcy co miesiąc jednakowej kwoty (wyjątkiem jest sytuacja, gdy w umowie kredytu gotówkowego jest zapis o zmiennym oprocentowaniu). Przy tym rozwiązaniu łatwo można sobie zaplanować wydatki z domowego budżetu na dłuższy czas.
W przypadku rat malejących wraz z upływem czasu stają się one coraz niższe, bo coraz mniejsza jest kwota kapitału do spłaty, a to od niej liczone są należne bankowi odsetki. Ta wersja spłaty kredytu gotówkowego zalecana jest osobom, którym zależy na szybkim spłaceniu jak największej części kapitału kredytu gotówkowego oraz w sytuacji, gdy możliwa jest podwyżka stóp procentowych.

Oprocentowanie kredytu gotówkowego
Wysokość oprocentowania kredytu gotówkowego uzależniona jest od aktualnej sytuacji na rynkach finansowych oraz od przyjętej strategii marketingowej banku. Zważywszy na to, że obniżenie oprocentowania kredytu gotówkowego bank może sobie zrekompensować wyższymi prowizjami czy innymi opłatami, nie można traktować oprocentowania kredytu gotówkowego jako najlepszego miernika atrakcyjności kredytu gotówkowego.
Trzeba jednak wiedzieć, że oprocentowanie kredytu gotówkowego może być stałe, niezmienne przez cały czas spłaty kredytu gotówkowego lub zmienne, uzależnione od aktualnych „kosztów pieniądza” na rynku międzybankowym, czyli wskaźnika WIBOR (w przypadku kredytów złotówkowych) lub LIBOR albo EURIBOR (dla kredytów denominowanych w walutach obcych).
W praktyce stałe oprocentowanie kredytów gotówkowych banki stosują w odniesieniu do kredytów gotówkowych zaciąganych na kilka lat. Ustalenie górnej granicy okresu spłaty kredytu gotówkowego, od której stosowane jest już oprocentowanie zmienne, zależy od samego banku.

Zabezpieczenie kredytu gotówkowego
Najczęściej stosowane przez banki zabezpieczenia spłaty kredytu gotówkowego to:
- poręczyciele (dodatkowe osoby podpisujące umowę kredytu gotówkowego wraz z kredytobiorcą. Gdy kredytobiorca nie może spłacić kredytu gotówkowego, to od nich bank stara się wyegzekwować spłatę kredytu gotówkowego);
- ubezpieczenie kredytu.

Ubezpieczenie kredytu gotówkowego ma chronić kredytobiorcę i jego rodzinę, ale i bank, przed kłopotami ze spłatą kredytu gotówkowego. Najczęściej zaczyna ono funkcjonować w sytuacji, gdy kredytobiorca stracił pracę, uległ wypadkowi czy ciężko się rozchorował. W tej sytuacji spłatę rat ubezpieczonego kredytu gotówkowego na pewien czas przejmuje ubezpieczyciel.
Z kolei w chwili śmierci kredytobiorcy ubezpieczyciel spłaca pozostałą do spłaty kwotę kredytu gotówkowego. To dobre rozwiązanie dla kredytobiorcy, chroni jego rodzinę przed koniecznością spłaty zobowiązania w chwili, gdy i tak jej sytuacja materialna pogorszyła się z powodu śmierci kredytobiorcy.
Decydując się na wykupienie ubezpieczenia kredytu gotówkowego trzeba dokładnie zapoznać się z jego warunkami, sprawdzić w jakich sytuacjach ubezpieczyciel nie przyjdzie z pomocą.
Na ogół ubezpieczenie kredytu gotówkowego nie obejmuje utraty pracy z winy kredytobiorcy, śmierci w wypadku samochodowym spowodowanym przez nietrzeźwego kredytobiorcę, samobójstwa kredytobiorcy lub jego śmierci w wyniku nieuleczalnej choroby, o której wiedział w chwili zaciągania kredytu, ale nie powiadomił o niej banku.
Bywa, że ubezpieczenie kredytu gotówkowego nie zadziała, gdy kredytobiorca sam zwolnił się z dotychczasowego miejsca pracy i nie znalazł nowego zatrudnienia. Są też zapisy określające, że w chwili utraty pracy przez kredytobiorcę spłata jego kredytu gotówkowego jest niejako zawieszona na pewien czas, a nie kontynuowana przez ubezpieczyciela.
Czytając warunki ubezpieczenia kredytu gotówkowego bezwzględnie trzeba sprawdzić czy będzie ono obowiązywało od chwili podpisania umowy kredytu gotówkowego (niekiedy ubezpieczenie kredytu gotówkowego „włącza się” dopiero po kilku miesiącach), albo czy nie przestanie funkcjonować, gdy spóźnimy się z wpłatą choćby jednej raty lub, gdy w którymś momencie skorzystamy choć raz z „wakacji kredytowych” (odroczenia spłaty jednej lub kilku rat, w całości lub tylko w części kapitałowej).

Pomyśl przed podpisaniem umowy kredytu gotówkowego
Bezspornym jest, że umowy kredytu gotówkowego są długie, często pisane drobnym i gęstym drukiem, że zawierają niekiedy zawiłe sformułowania. Zaznajomienie się z umową kredytu gotówkowego w placówce bankowej jest z pewnością trudne. Nic nie stoi na przeszkodzie, by przed podpisaniem umowy kredytu gotówkowego poprosić o jej udostępnienie, wziąć umowę kredytu gotówkowego do domu, przeanalizować ją samodzielnie, może ze współmałżonkiem lub inną zaufaną osobą, a może nawet z prawnikiem, który spojrzy na nią pod kątem zgodności z przepisami, zastanowi się, czy nie ma w umowie kredytu gotówkowego tzw. klauzul niedozwolonych.
Warto też pamiętać, że oferta rynkowa kredytów gotówkowych jest bardzo szeroka. To danemu doradcy powinno zależeć, by klient skorzystał z kredytu gotówkowego w jego banku, a nie u konkurencji. Nie bójmy się więc pytać i żądać szczegółowych odpowiedzi na wszelkie pytania dotyczące opłat i innych warunków kredytu gotówkowego, prosić o wyjaśnienie wszelkich niejasnych, budzących wątpliwości zapisów umowy kredytu gotówkowego.
Odpowiedź doradcy w stylu, że „jest tak jak mówię, naprawdę niczego nie ukrywam” powinna nam dać do myślenia. W zasadzie nie ma ona żadnego znaczenia. Gdy dojdzie do ewentualnego sporu z bankiem, decydujące będą konkretne zapisy w umowie kredytu gotówkowego.

• Kredyt gotówkowy, pożyczka, raty
• Wiarygodność kredytowa
• Zdolność kredytowa
• Ocena atrakcyjności kredytu gotówkowego
• Raty stałe czy malejące?
• Oprocentowanie kredytu gotówkowego
• Zabezpieczenie kredytu gotówkowego
• Pomyśl przed podpisaniem umowy kredytu gotówkowego